مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله: روش‌ها و استانداردها
فهرست مطالب
- مقدمه
- تعریف مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله
- اهمیت مقاوم‌سازی در کاهش خسارات جانی و مالی
- ضرورت رعایت استانداردها و روش‌های نوین در طراحی و ساخت
- استانداردها و مقررات ملی در مقاوم‌سازی
روش‌های مقاوم‌سازی ساختمان‌ها- روش‌های سنتی
- روش‌های نوین
- مقاوم‌سازی ساختمان‌های بدون شناژ
- ارزیابی و نظارت در فرآیند مقاوم‌سازی
- نتیجه‌گیری
- سوالات متداول
مقدمه
زلزله یکی از خطرناک‌ترین و غیرقابل‌پیش‌بینی‌ترین پدیده‌های طبیعی است که در چند ثانیه می‌تواند جان و مال هزاران نفر را به خطر بیندازد. ایران به‌دلیل قرارگیری بر روی کمربند زلزله، همواره در معرض وقوع زمین‌لرزه‌های شدید قرار دارد و به همین دلیل، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله از حیاتی‌ترین اقدامات در حوزه مهندسی عمران به شمار می‌رود.
رعایت اصول مهندسی، استفاده از فناوری‌های نوین در طراحی و تقویت سازه‌ها، و به‌کارگیری روش‌های علمی مقاوم‌سازی می‌تواند میزان خسارات جانی و مالی را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. در این مسیر، آموزش تخصصی مهندسین و ارتقای دانش فنی آن‌ها نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
دپارتمان عمران و معماری جهاد دانشگاهی صنعتی شریف، با ارائه دوره‌های تخصصی و کاربردی فرصت یادگیری اصول علمی و مهارت‌های عملی را برای مهندسان و علاقه‌مندان این حوزه فراهم کرده است. این دوره‌ها با هدف ارتقای توان مهندسی کشور، افزایش ایمنی سازه‌ها و گسترش فرهنگ مقاوم‌سازی برگزار می‌شوند.
📅 تاریخ انتشار: مهر ۱۴۰۴
تعریف مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله
مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله به مجموعه‌ای از اقدامات مهندسی، فنی و اجرایی گفته می‌شود که با هدف افزایش ظرفیت سازه برای تحمل نیروهای لرزه‌ای و کاهش احتمال تخریب یا آسیب جدی در زمان زلزله انجام می‌گیرد.
در واقع، مقاوم‌سازی به‌معنای اصلاح رفتار سازه در برابر نیروهای زلزله است تا ساختمان بتواند در برابر ارتعاشات، تغییر شکل‌ها و تنش‌های ناشی از زمین‌لرزه، پایداری خود را حفظ کند. این فرآیند نه‌تنها برای ساختمان‌های قدیمی، بلکه در بسیاری از موارد برای سازه‌های جدیدی که نیاز به ارتقای سطح ایمنی دارند نیز انجام می‌شود.
هدف اصلی مقاوم‌سازی، افزایش ایمنی جانی ساکنان، کاهش خسارات مالی و جلوگیری از فروپاشی کلی سازه در هنگام وقوع زلزله است. به‌بیان دیگر، ممکن است سازه پس از زلزله آسیب‌دیده اما هنوز قابل سکونت یا ترمیم باشد، که این خود نشانه‌ی اجرای موفق عملیات مقاوم‌سازی است.
فرآیند مقاوم‌سازی معمولاً شامل مراحل زیر است:
| مرحله | توضیح |
| ۱. ارزیابی وضعیت موجود سازه | بررسی دقیق مشخصات فنی، نوع مصالح، و نقاط ضعف احتمالی سازه در برابر زلزله |
| ۲. تحلیل و طراحی مقاوم‌سازی | محاسبه نیروهای لرزه‌ای، تحلیل مدل سازه با نرم‌افزارهای مهندسی و انتخاب روش مناسب برای تقویت |
| ۳. اجرای عملیات مقاوم‌سازی | اجرای روش‌های تقویت اعضای سازه‌ای مانند تیر، ستون، دیوار برشی، یا سیستم باربر جانبی |
| ۴. نظارت و کنترل کیفی | پایش فرآیند اجرا توسط مهندسین ناظر و اطمینان از انطباق با استانداردهای ملی و بین‌المللی |
اهمیت مقاوم‌سازی ساختمان در کاهش خسارات جانی و مالی
زلزله‌های گذشته در ایران – از زلزله‌ی بم (۱۳۸۲) تا زلزله‌ی کرمانشاه (۱۳۹۶) – بارها نشان داده‌اند که میزان خسارت‌های جانی و مالی، ارتباط مستقیمی با کیفیت طراحی، نوع مصالح و میزان مقاوم‌سازی ساختمان‌ها دارد. ساختمان‌هایی که بر اساس اصول لرزه‌ای طراحی و مقاوم‌سازی شده‌اند، در مقایسه با سازه‌های قدیمی یا فاقد شناژ، عملکرد بسیار بهتری در برابر زلزله از خود نشان می‌دهند.
هدف اصلی مقاوم‌سازی، نه فقط جلوگیری از فروپاشی کامل سازه، بلکه افزایش زمان فرار ساکنان، حفظ پایداری کلی و جلوگیری از خسارت‌های اقتصادی سنگین است. طبق مطالعات سازمان مدیریت بحران کشور، اجرای طرح‌های مقاوم‌سازی می‌تواند تا ۷۰٪ از تلفات انسانی و ۶۰٪ از خسارات مالی ناشی از زلزله را کاهش دهد.
از دیدگاه اقتصادی نیز، هزینه‌ی مقاوم‌سازی بسیار کمتر از هزینه‌ی بازسازی یا تخریب و نوسازی است. بسیاری از ساختمان‌های قدیمی با اصلاح جزئی سیستم باربر، اجرای دیوار برشی جدید، یا استفاده از الیاف FRP می‌توانند به سطح ایمنی قابل‌قبولی برسند بدون آنکه نیاز به تخریب کامل داشته باشند.
در جدول زیر، مقایسه‌ای میان عملکرد انواع سازه‌ها پیش و پس از مقاوم‌سازی ارائه شده است:
| نوع سازه | وضعیت پیش از مقاوم‌سازی | عملکرد در زلزله پس از مقاوم‌سازی |
| بتنی قدیمی | ترک در ستون‌ها، شکست تیرها، ریزش سقف | حفظ تعادل کلی سازه، افزایش ظرفیت خمشی و کاهش ریزش سقف |
| فولادی | تغییر شکل زیاد قاب‌ها، گسیختگی اتصالات | پایداری جانبی مناسب، کنترل تغییر شکل‌ها و حداقل آسیب به اعضا |
| بنایی سنتی (آجری) | ریزش دیوار و شکست سقف در زلزله‌های متوسط | ایجاد ترک سطحی بدون تخریب عمده، حفظ پایداری نسبی |
| سازه‌های فاقد شناژ | جدایش دیوارها از اسکلت، آسیب به اتصالات | بهبود انسجام دیوارها، عملکرد یکپارچه با افزودن کلاف‌های افقی و عمودی |
همان‌گونه که از جدول مشخص است، مقاوم‌سازی اصولی می‌تواند تفاوت میان تخریب کامل و پایداری سازه باشد. در بسیاری از شهرهای زلزله‌خیز، اجرای پروژه‌های مقاوم‌سازی نه‌تنها موجب حفظ جان انسان‌ها شده، بلکه از میلیاردها تومان خسارت مالی در بخش مسکن و زیرساخت‌ها جلوگیری کرده است.
ضرورت رعایت استانداردها و روش‌های نوین در طراحی و ساخت
اجرای هر پروژه‌ی مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله بدون تکیه بر آیین‌نامه‌ها و استانداردهای معتبر، نه‌تنها غیرعلمی بلکه خطرناک است. رعایت این ضوابط باعث می‌شود که طراحی سازه، رفتار سازه در برابر نیروهای جانبی، و حتی روش‌های اجرایی در مسیر مشخص و قابل‌کنترل حرکت کنند.
در ایران، مهم‌ترین مرجع قانونی در این زمینه استاندارد ۲۸۰۰ ایران با عنوان «آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله» است. این استاندارد، اصول طراحی لرزه‌ای را بر پایه‌ی تحلیل خطر زلزله، رفتار غیرخطی مصالح و جزئیات اجرایی دقیق تعیین می‌کند. علاوه بر آن، مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (بارهای وارد بر ساختمان) و مبحث نهم (طرح و اجرای ساختمان‌های بتن‌آرمه) نیز از اصلی‌ترین منابع برای طراحی و اجرای سازه‌های ایمن محسوب می‌شوند.
مزایای رعایت استانداردهای ملی در مقاوم‌سازی
رعایت دقیق آیین‌نامه‌ها و استانداردها در طراحی و ساخت، مزایای متعددی دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها در جدول زیر آمده است:
| استاندارد یا آیین‌نامه | حوزه کاربرد | نتیجه رعایت در طراحی و اجرا |
| استاندارد ۲۸۰۰ ایران | طراحی لرزه‌ای سازه‌ها و ارزیابی خطر زلزله | افزایش پایداری سازه، جلوگیری از فروپاشی کلی در زلزله‌های شدید |
| مبحث ۶ مقررات ملی ساختمان | بارگذاری جانبی و قائم | پیش‌بینی دقیق نیروهای زلزله و طراحی سیستم‌های باربر مقاوم |
| مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان | طراحی و اجرای سازه‌های بتنی | افزایش دوام و چسبندگی اجزای سازه‌ای در برابر بارهای متناوب |
| مبحث ۱۰ مقررات ملی ساختمان | طراحی سازه‌های فولادی | کنترل تغییر شکل‌ها، بهبود رفتار الاستوپلاستیک اعضای فولادی |
روش‌های مقاوم‌سازی ساختمان‌ها
روش‌های سنتی
روش‌های سنتی مقاوم‌سازی ساختمان ها هنوز هم در بسیاری از پروژه‌های بازسازی و بهسازی لرزه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌ویژه در ساختمان‌های قدیمی، کم‌ارتفاع یا سازه‌هایی که تغییر کاربری داده‌اند. این روش‌ها اگرچه ممکن است از نظر اقتصادی و اجرایی نسبتاً ساده‌تر باشند، اما در صورت طراحی و اجرای صحیح، می‌توانند نقش مؤثری در افزایش ایمنی ساختمان‌ها ایفا کنند.
۱. استفاده از دیوار برشی بتنی یا بنایی:
افزودن دیوار برشی یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای افزایش سختی جانبی ساختمان است. این دیوارها معمولاً از بتن مسلح ساخته می‌شوند و با ایجاد مسیرهای باربری جدید، نیروی جانبی زلزله را به زمین منتقل می‌کنند. در ساختمان‌های بنایی نیز می‌توان از دیوارهای آجری یا بلوکی مسلح استفاده کرد تا پایداری کلی سازه افزایش یابد.
۲. اجرای بادبندها (مهاربندهای فولادی):
بادبندها یا مهاربندها از المان‌های مورب فولادی تشکیل شده‌اند که در قاب‌های فلزی یا بتنی نصب می‌شوند تا تغییر مکان جانبی سازه در هنگام زلزله یا باد را کنترل کنند. این سیستم‌ها معمولاً در بازسازی سازه‌های فولادی یا اسکلت فلزی مورد استفاده قرار می‌گیرند و بسته به نوع پروژه می‌توان از انواع مختلف مهاربند (هم‌محور، ضربدری، V شکل یا K شکل) استفاده کرد.
۳. تقویت اعضای باربر با ژاکت بتنی یا فولادی:
ژاکت‌سازی یکی از موثرترین روش‌های تقویت ستون‌ها، تیرها و گاهی فونداسیون است. در این روش با افزودن یک پوشش بتنی یا فولادی به عضو موجود، مقاومت فشاری، برشی و خمشی آن افزایش می‌یابد.
ژاکت بتنی معمولاً برای افزایش مقاومت مقاطع بتنی قدیمی استفاده می‌شود، در حالی که ژاکت فولادی برای فضاهای محدود یا پروژه‌هایی با نیاز به اجرای سریع‌تر گزینه مناسب‌تری است.
۴. تزریق دوغاب یا ملات اپوکسی در ترک‌ها:
در ساختمان‌های بنایی یا بتنی آسیب‌دیده، تزریق دوغاب سیمانی یا رزین اپوکسی در ترک‌ها می‌تواند موجب افزایش چسبندگی، ترمیم پیوستگی مصالح و جلوگیری از گسترش آسیب شود.
در مجموع، اگرچه روش‌های سنتی نسبت به فناوری‌های نوین (مانند الیاف FRP یا میراگرهای انرژی) محدودیت‌هایی از نظر وزن، زمان اجرا و هزینه نگهداری دارند، اما در پروژه‌های بازسازی با بودجه محدود یا ساختمان‌های قدیمی‌تر، همچنان گزینه‌ای کاربردی و مؤثر محسوب می‌شوند.
روش‌های نوین
با پیشرفت فناوری و توسعه روش‌های مهندسی، روش‌های نوین مقاوم‌سازی ساختمان‌ها امکان افزایش ایمنی، کاهش خسارت و بهبود عملکرد لرزه‌ای سازه‌ها را با کمترین تغییر در ظاهر و حجم ساختمان فراهم کرده‌اند. این روش‌ها به‌ویژه در ساختمان‌های مسکونی و اداری موجود، پروژه‌های بازسازی شهری و سازه‌های تاریخی کاربرد دارند.
۱. استفاده از الیاف (FRP (Fiber Reinforced Polymer:
الیاف FRP به‌صورت ورق، نوار یا شبکه‌های پیش‌ساخته در ستون‌ها، تیرها و دیوارها نصب می‌شوند. این مواد سبک و مقاوم، مقاومت کششی و خمشی سازه را افزایش می‌دهند، بدون آنکه وزن اضافی قابل توجهی ایجاد کنند. نصب FRP سریع و کم‌هزینه است و در پروژه‌های محدودیت فضا یا ساختمان‌های تاریخی گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود.
۲. نصب جداسازهای لرزه‌ای (Seismic Isolators):
جداسازهای لرزه‌ای به‌عنوان یک واسطه بین فونداسیون و سازه عمل می‌کنند و بخش عمده انرژی لرزه‌ای را جذب می‌کنند. این سیستم باعث می‌شود ساختمان تغییر مکان کمتری نسبت به زمین داشته باشد و خطر آسیب به اعضای سازه و تأسیسات کاهش یابد.
۳. استفاده از میراگرها و دمپرها (Dampers):
میراگرهای لرزه‌ای انرژی حاصل از ارتعاشات زلزله را جذب می‌کنند و انتقال آن به سازه را کاهش می‌دهند. انواع میراگرها شامل هیدرولیکی، اصطکاکی و ویسکوز هستند. کاربرد دمپرها در سازه‌های بلند مرتبه و پروژه‌های شهری، موجب کاهش نوسانات جانبی و افزایش راحتی ساکنان در حین زلزله می‌شود.
۴. تقویت با شاتکریت و ژاکت‌های پلیمری:
شاتکریت یا پوشش بتنی پاششی، همراه با ژاکت‌های پلیمری، به افزایش مقاومت فشاری و برشی دیوارها و ستون‌ها کمک می‌کند. این روش در پروژه‌های بازسازی شهری و ساختمان‌هایی که امکان اجرای دیوار برشی یا ژاکت فولادی محدود است، کاربرد دارد.
جدول مقایسه‌ای روش‌های نوین مقاوم‌سازی
| روش نوین | مزایا | موارد کاربرد |
| الیاف FRP | سبک، مقاوم، نصب سریع | ستون‌ها، تیرها، دیوارها، سازه‌های تاریخی |
| جداساز لرزه‌ای | کاهش انتقال انرژی، کنترل تغییرمکان | سازه‌های بلندمرتبه، ساختمان‌های حساس |
| میراگرها و دمپرها | جذب انرژی لرزه‌ای، کاهش نوسانات | ساختمان‌های اداری، مسکونی و تجاری |
| شاتکریت و ژاکت پلیمری | افزایش مقاومت فشاری و برشی، انعطاف‌پذیر | پروژه‌های بازسازی شهری و ساختمان‌های محدود |
استفاده از این روش‌ها، در کنار رعایت استاندارد ۲۸۰۰ ایران و مقررات ملی ساختمان، باعث می‌شود سازه‌ها در برابر زلزله رفتار پیش‌بینی‌پذیر، مقاوم و ایمن داشته باشند.
مقاله پیشنهادی: روش های نوین در ساختمان سازی
مقاوم‌سازی ساختمان‌های بدون شناژ
یکی از چالش‌های جدی در بافت‌های فرسوده شهری، وجود ساختمان‌های بدون شناژ است. این نوع سازه‌ها فاقد سیستم یکپارچه انتقال نیروهای جانبی بوده و در برابر زلزله‌های متوسط تا شدید بسیار آسیب‌پذیر هستند. نبود شناژ باعث می‌شود که دیوارها و سقف‌ها به‌صورت مستقل حرکت کرده و احتمال ریزش یا ترک‌های گسترده افزایش یابد.
برای مقاوم‌سازی این ساختمان‌ها، روش‌ها و راهکارهای متعددی وجود دارد که با توجه به نوع مصالح، ارتفاع سازه و شرایط اجرایی انتخاب می‌شوند. مهم‌ترین این روش‌ها در جدول زیر خلاصه شده‌اند:
| چالش | راهکار مقاوم‌سازی | توضیح کاربرد و اثرات |
| نبود کلاف افقی | اجرای شناژهای افقی در تراز طبقات | ایجاد انسجام بین دیوارها و سقف‌ها، جلوگیری از حرکت مستقل دیوارها، افزایش یکپارچگی کلی سازه |
| ضعف اتصالات دیوار و سقف | نصب میلگرد مهاری و اتصالات فلزی | تقویت اتصالات و جلوگیری از جدا شدن دیوارها از سقف، افزایش مقاومت در برابر نیروهای جانبی زلزله |
| مصالح ضعیف و فرسوده | تقویت سطحی با ورق‌های فولادی یا الیاف FRP | افزایش سختی و چسبندگی مصالح، بهبود رفتار لرزه‌ای و کاهش خطر گسیختگی دیوارها |
علاوه بر موارد فوق، در پروژه‌های مقاوم‌سازی ساختمان‌های بدون شناژ می‌توان از روش‌های میراگرهای انرژی، ژاکت بتنی یا شاتکریت نیز بهره برد تا مقاومت سازه در برابر بارهای جانبی افزایش یابد.
تجربه‌ی مهندسی نشان می‌دهد که ترکیب روش‌های مکانیکی و مصالح نوین در کنار اجرای شناژها و اتصالات مناسب، می‌تواند ساختمان‌های فاقد شناژ را تا حد قابل قبولی مقاوم کند و خطر ریزش یا آسیب جدی را کاهش دهد.
ارزیابی و نظارت در فرآیند مقاوم‌سازی
پیش از اجرای هر طرح مقاوم‌سازی، ارزیابی دقیق وضعیت فعلی سازه ضروری است. این مرحله پایه‌ای‌ترین گام برای تضمین ایمنی و موفقیت پروژه محسوب می‌شود و شامل موارد زیر است:
۱. ارزیابی مصالح و وضعیت سازه
- بررسی کیفیت و نوع مصالح استفاده‌شده در ستون‌ها، تیرها و دیوارها
- شناسایی آسیب‌های احتمالی ناشی از فرسودگی، ترک‌ها یا خوردگی
- بررسی وضعیت اتصالات و سازه‌های جانبی
۲. مدل‌سازی تحلیلی و آزمایش‌های غیرمخرب
- استفاده از نرم‌افزارهای تحلیل دینامیکی مانند SAP2000 برای شبیه‌سازی رفتار سازه در زلزله
- انجام آزمایش‌های غیرمخرب (NDT) مانند تست اولتراسونیک، ردیابی ترک‌ها و بررسی مقاومت مصالح
- ارزیابی ظرفیت باربری و نقاط ضعف اعضای باربر
۳. نقش مهندسین مجاز
طرح مقاوم‌سازی باید توسط مهندسین دارای پروانه اشتغال از سازمان نظام مهندسی طراحی شود. حضور مهندس مجاز تضمین می‌کند که:
- طرح مطابق با استاندارد ۲۸۰۰ و مقررات ملی ساختمان باشد
- اجرای سازه‌ها از نظر ایمنی و کیفیت کنترل شود
- تصمیمات اصلاحی علمی و مبتنی بر داده‌های واقعی اتخاذ گردد
۴. نقش مشاوران فنی
مشاوران متخصص با استفاده از مدل‌سازی پیشرفته و تحلیل‌های دینامیکی و غیرخطی، راهکارهای بهینه و ایمن را ارائه می‌دهند. مزایای بهره‌گیری از مشاوران فنی عبارت‌اند از:
- ارائه راهکارهای کاهش خسارت جانی و مالی
- بهینه‌سازی زمان و هزینه اجرای مقاوم‌سازی
- ارائه گزارش‌های مستند برای تأیید نهایی طرح
۵. گواهی‌نامه مقاوم‌سازی و ثبت در شهرداری
پس از اجرای کامل پروژه، گواهی‌نامه مقاوم‌سازی باید توسط مهندسین ناظر تأیید و در سامانه شهرداری ثبت شود. این مرحله تضمین‌کننده‌ی انطباق کار با استانداردها و قابلیت پیگیری قانونی است.
جدول مراحل ارزیابی و نظارت
| مرحله | شرح وظایف و اقدامات |
| ارزیابی مصالح و سازه | بررسی کیفیت مصالح، اتصالات و اعضای باربر |
| مدل‌سازی و تحلیل | شبیه‌سازی رفتار سازه با نرم‌افزار SAP2000 و تحلیل دینامیکی |
| طراحی توسط مهندس مجاز | تطبیق طرح با استاندارد ۲۸۰۰ و مقررات ملی ساختمان |
| نظارت و مشاوره فنی | ارائه راهکارهای بهینه توسط مشاورین متخصص |
| صدور گواهی و ثبت | تأیید اجرای صحیح پروژه و ثبت رسمی در شهرداری |
نتیجه‌گیری
مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله، تنها یک اقدام فنی و مهندسی نیست، بلکه یک سرمایه‌گذاری انسانی، اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود. تجربه زلزله‌های گذشته در ایران نشان داده است که ساختمان‌های مقاوم‌سازی‌شده نه‌تنها جان ساکنان را حفظ می‌کنند، بلکه از خسارت‌های مالی هنگفت ناشی از تخریب سازه‌ها جلوگیری می‌کنند.
دپارتمان عمران و معماری جهاد دانشگاهی صنعتی شریف با ارائه‌ی دوره‌های تخصصی و کاربردی در زمینه طراحی لرزه‌ای، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و تحلیل دینامیکی سازه‌ها، نقش مهمی در تربیت نیروهای متخصص و ارتقای سطح ایمنی سازه‌ها در کشور ایفا کرده است. شرکت در این دوره‌ها فرصت مناسبی برای مهندسین فراهم می‌کند تا علاوه بر یادگیری علمی، تجربه عملی در اجرای پروژه‌های مقاوم‌سازی نیز کسب کنند.
سوالات متداول
۱. چرا مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در ایران اهمیت دارد؟
ایران در کمربند زلزله قرار دارد و مقاوم‌سازی سازه‌ها باعث حفظ جان ساکنان و کاهش خسارات مالی می‌شود.
۲. کدام ساختمان‌ها نیاز فوری به مقاوم‌سازی دارند؟
ساختمان‌های قدیمی، فاقد شناژ، دارای ترک یا آسیب سازه‌ای، و ساختمان‌هایی که طراحی لرزه‌ای اولیه نداشته‌اند بیشترین نیاز را دارند.
۳. بهترین روش‌ها برای مقاوم‌سازی ساختمان‌ها کدام‌اند؟
روش‌های سنتی شامل دیوار برشی، بادبندها و ژاکت بتنی یا فولادی و روش‌های نوین شامل الیاف FRP، میراگرها و جداسازهای لرزه‌ای هستند. انتخاب روش مناسب بسته به نوع سازه و شرایط اجرایی انجام می‌شود.
۴. آیا مقاوم‌سازی نیاز به مجوز و نظارت دارد؟
بله. طرح مقاوم‌سازی باید توسط مهندس محاسب مجاز طراحی و اجرا شود و پس از اتمام، گواهی‌نامه مقاوم‌سازی در سامانه شهرداری ثبت گردد.
