انواع سبک های برجسته معماری ایرانی از گذشته تا به حال

معماری یکی از خلاقانه ترین هنرها و بخش مهمی از هویت هر کشوری است. با دیدن آثار معماری، مجموعه ای از ارزش های عمیق و غنی فرهنگی و هنری ملت ها آشکار می شود. معماری ایرانی متاثر از مبانی فلسفی و فرهنگی است. معماری نشان‌دهنده نوع نگرش مردم یک کشور به دنیای پیرامون خود است؛ بنابراین، معماری بسیار بیشتر از ساختن بناها و شالوده زندگی مورد توجه قرار می گیرد. از ویژگی های معماری ایرانی به طور کلی می توان به درون گرایی، دوری از بیهودگی، مردم محوری، خودبسندگی و مصالح شناسی اشاره کرد.

در معماری ایرانی سبک های مختلفی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم.

سبک پارتی:

سبک پارتی یک شیوه معماری است که در دوره اشکانی رواج داشته و یکی از مشهورترین بناهای ساخته‌شده در این سبک، نیایشگاه آناهیتا است. از ویژگی‌های معماری پارتی می‌توان به استفاده از فضاهای مختلف و تنوع در طراحی‌ها، ساخت بناهای قرینه یا جفت در نیایشگاه‌ها و کاخ‌های پذیرایی، درون‌گرایی، عظمت، گوشه سازی چوبی، گچ‌بری‌های مجلل و بهره‌گیری از پنجره در نمای ساختمان اشاره کرد. از دیگر بناهایی که با سبک معماری پارتی بناشده‌اند می‌توان به کاخ الحضر، مجموعه نسا، کاخ آشور، کوه خواجه در سیستان، بازه خور، آتشکده فیروز و کاخ قصر شیرین اشاره کرد.

سبک پارسی:

از دیگر شیوه‌های معماری ایرانی است که از زمان حکومت هخامنشیان تا حمله اسکندر بر بناهای ایران حاکم بوده است. یکی از نمونه‌های بسیار خوب و کامل سبک معماری پارسی، تخت جمشید است. از ویژگی‌های سبک معماری پارسی می‌توان به ساختن بنای اصلی بر روی سطح ارتفاع دار یا سکو، ارتباط بخش‌های مختلف بنا به یکدیگر، نماسازی با سنگ، استفاده از ستون‌های بزرگ و تزئینات بر روی سرستون‌ها و درون‌گرا بودن اشاره کرد.از دیگر بناهای ساخته‌شده در سبک معماری پارسی می‌توان به آرامگاه کوروش، کاخ شوش و آرامگاه نقش رستم اشاره کرد.

سبک خراسانی:

از دیگر سبک‌های معماری ایرانی است که از قرن اول هجری تا قرن چهارم ادامه داشت و می‌توان گفت سبکی است که با ورود سلیقه اسلامی به ایران وارد شد. در این شیوه مساجد به‌صورت شبستانی یا چهل‌ستونی هستند. قوس‌ها به‌صورت بیضی شکل و مساجد در این دوره بسیار ساده هستند. از بناهای این دوره می‌توان به مسجد جامع فهرج و مسجد تاریخانه دامغان اشاره‌کرد. مساجد زیادی در دوره خراسان ساخته شده اند و بسیاری از مساجد ساخته شده در دوره خراسان به عنوان بزرگترین مساجد ایران و اسلام شناخته می شوند.

سبک رازی:

شیوه‌ای دیگر در سبک‌های معماری بوده که مربوط به قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم (سامانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان) است. این سبک متنوع ترین سبک معماری اسلامی ایران است که در آن دقت سبک خراسانی و شکوه سبک پارتی همزمان به کار رفته و بناهایی با کارکردهای متنوع ایجاد شده است (در این مقاله میتوانید درمورد شاخصه های سبک های معماری اسلامی بیشتر بخوانید). در این زمان برای ساخت مساجد از طرح های ۴ گوشه، ۶ گوشه، ۸ گوشه، مدور، استوانه ای، مستطیل و مربع استفاده می شد. از بناهای معروف سبک رازی می توان به آرامگاه امیر اسماعیل سامانی، گنبد قابوس، برج های خرقان، مسجد جامع اصفهان، رباط شرف، مسجد زواره، مسجد جامع اردستان و گنبد سرخ مراغه اشاره کرد.

شیوه آذری:

سبکی از سبک‌های معماری ایرانیِ پس از اسلام است که به آذربایجان نسبت داده می شود. ازجمله ویژگی‌های معماری سبک آذری می‌توان به استفاده از هندسه، ساختمان‌هایی با ارتفاع‌ زیاد، نماهای سنگ، خشت و آجر و استفاده از کاشی‌های معرق و هفت‌رنگ در نمای ساختمان اشاره کرد. ازجمله بناهای مشهوری که به سبک آذری ساخته‌شده‌اند می‌توان به مقبره سلطانیه، مسجد علیشاه تبریز، مسجد جامع ورامین، مسجد جامع یزد، خانقاه شیخ عبدالصمد نطنز، مسجد گوهرشاد، مسجد غیاثیه خرگرد، مسجد میر چخماق، مسجد بی بی خانم سمرقند، گور امیر سمرقند، مسجد کبود تبریز اشاره کرد.

شیوه اصفهانی:

نام آخرین نوع شیوه معماری سنتی ایرانی است. ازجمله بناهای مشهور سبک اصفهانی می‌توان به مسجد امام اصفهان، مسجد شیخ لطف‌الله، مدرسه خان شیراز، مجموعه گنجعلی خان، مسجد حکیم، چهل‌ستون، هشت‌بهشت، مدرسه چهارباغ اصفهان، مدرسه امام سلطانی، مدرسه آقابزرگ کاشان اشاره کرد.