دروغ و تقلب در صورت های مالی
همانطور که می دانید کشف تقلب در صورت های مالی بر عهده بازرسان مالی، کارشناسان داخلی و خارجی و حسابرسان مالی است. اغلب تخلف‌های مالی در سازمان‌های دولتی صورت می‌گیرد زیرا این بخش‌ها از نظارت کافی برخوردار نیستند و هر چقدر ابعاد سازمان‌های دولتی افزایش می‌یابد، رانت خواری و بروز تقلب‌های مالی افزایش می‌یابد.
بهتر می‌دانید که نمی‌توان جلوی تقلب‌های مالی را گرفت ولی مقابله با آن یک وظیفه همگانی است و با پیشگیری می‌توان این واقعیت را به حداقل رساند. کشف تقلب در صورت های مالی بر پایه استانداردهای اصل ۹۹ بیانیه الزامات حسابرسی صورت می‌گیرد. این استانداردهای جدید لزوم بازنگری مستمر و مجدد را برای حسابرسان فراهم می‌سازد و سبب می‌شود که کشف تقلب در صورت های مالی در داخل فرایندهای حسابرسی آمیخته شود. بر اساس این استانداردهای جدید حسابرسان برای کشف تقلب بایستی از سه مرحله عبور کنند:
الف-داده‌های اطلاعاتی لازم برای شناخت تهدیدها و خطرات ناشی از تقلب را گردآوری کنند.
ب-میزان تهدیدهای مورد نظر را پس از کنترل واحدهای رسیدگی ارزیابی کنند.
ج-در برابر نتایج به دست آمده واکنش‌های ضروری را در نظر بگیرند.
حسابرسان بر اساس بیانیه اصل ۹۹ بایستی مجموعه اطلاعاتی عظیمی را جهت کشف تقلب در صورت های مالی گردآوری و بررسی کنند. تنها به داده‌های اطلاعاتی بازه‌های زمانی کوتاه نبایستی اکتفا کرد.
بر پایه بیانیه ۹۹، تقلب همانند مثلثی است که برای تشکیل به سه ضلع نیاز دارد. همانطور که می‌دانید تقلب فعلی عمدی محسوب می‌گردد که در سایه فشار یا تحت نگرش خود فرد به عمل می‌پیوندد. تقلب در صورت‌های مالی همان ارائه نادرست صورت‌های مالی است که تحت فشار از سوی دیگران و یا در جهت منافع شخصی انجام می‌گردد. اما سه ضلع اصلی مثلث تقلب عبارتند از:
- نامناسبی وضعیت کنونی: عدم وجود کنترل‌های مناسب مالی و یا آسان بودن فرایند نادیده گرفتن کنترل‌های مالیاتی منجر به بروز تقلب می‌شود.
- ارتکاب آگاهانه تقلب: بسیاری از افراد از روی عمد و بر اساس نگرش‌های فردی و گرایش‌های ذاتی دچار عمل تقلب می‌شوند. این افراد به آسانی عمل خود را توجیه کرده و بر پایه اصول‌های اخلاقی تقلب را عملی درست می‌دانند.
- همکاری مدیریت با کارکنان در ارتکاب عمل تقلب: این افراد در پی انگیزه‌ای یا تحت فشار مقامات بالا به این کار تن می‌دهند.
کشف تقلب در صورت های مالی:
اولین و مهم‌ترین اصل در کشف تقلب در صورت های مالی، اعمال تردیدهای حرفه‌ای از سوی حسابرسان است. حسابرسان بایستی کلیه روابط و ضوابط گذشته افراد و صاحبکاران را نادیده بگیرند و با چشمان شسته اعمال و رفتارهای آنان را از زیر ذره بین رد کنند. اصل ۹۹ حسابرسان را ملزوم می‌کند تا بدون در نظر گرفتن میل‌های طبیعی افراد صاحب کار، از اتکای صرف به اظهارات صاحبکاران خودداری کنند و با ذهنی پرسشگرانه به بازجویی اعمال و رفتارهای آنان بپردازند. فرض صادق بودن صاحبکاران بایستی به طور کلی کنار گذاشته شود و حسابرسان بایستی به طور نقادانه در تمامی مراحل حسابرسی به ارزیابی شواهد موجود بپردازند.
برای کشف تقلب در صورت های مالی مطابق اصل ۹۹ بایستی به منابع اطلاعاتی وسیعی مراجعه نمود. این منابع اطلاعاتی شامل کلیه افراد درون سازمانی، بخش مدیریت به طور جداگانه، ارزیابی عوامل خطرزای تقلب، روش و آنالیزهای تحلیلی و منابع دیگر می‌باشند.
در این مورد بخوانید: تنخواه در حسابداری
نقش مدیریت در کشف تقلب در صورت های مالی:
حسابرس بایستی از آگاهی مدیریت نسبت به مسئله تقلب، عوامل ایجاد کننده آن و راه‌های رویارویی با آن مطلع شود. برخی از پرس و جوهای استاندارد در بیانیه ۹۹ برای حسابرسان تعیین شده است. بخش از این پرس و جوها کاملا واضح بوده و مدیران می‌توانند به آن‌ها پاسخ دهند. اما برخی دیگر از موارد مربوط به خصوصیات، ماهیت خطرزا بودن تقلب، کلیه کنترل‌ها و برنامه‌های کشف تقلب و رویارویی با این پدیده را به مدیران آموزش دهند.
کلیه افراد درون سازمانی و نقش آن‌ها در مقوله تقلب:
حسابرسان بایستی پرس و جوهای گسترده‌ای از کمیته حسابرسی داشته باشند و هر گونه وجود سوءظن‌های مالی را از دید آن‌ها بررسی کنند. حتی حسابرس می‌تواند برای آگاهی کامل و کشف تقلب در صورت های مالی از سایر افراد درون سازمانی خارج از بخش مالی اطلاعات لازم را کسب کند.
قابل توجه است که اطلاعات لازم در حیطه کنترل معاملاتی و یا نحوه پردازش حساب‌های مالی در اختیار کارکنان حسابداری قرار دارد و برای کسب آن‌ها بایستی به این بخش‌ها مراجعه کنید در حالی که اطلاعات موجودی انبار، تحویل کالاها و شمارش آن‌ها در اختیار بخش‌های دیگر بوده و حسابداران نمی‌توانند در این مورد اثربخشی داشته باشند. بنابراین بایستی فرایند حسابرسی با نگرشی عمیق و همه جانبه صورت بگیرد تا بتوان در مورد راه کشف تقلب در صورت های مالی تصمیم مناسبی اتخاذ کرد.
پیشگیری از تقلب در صورت های مالی:
فرایند تقلب در صورت های مالی خسارت‌های جبران ناپذیری بر اعتماد اجتماعی و سرمایه‌گذاری‌های ملی می‌گذارد و حتی سبب می‌شود که افراد دائم به فکر سوء استفاده مالی بوده و ضررهای جبران ناپذیری به جامعه وارد کنند. حسابرسان می‌توانند واکنش‌های اصولی در برابر خطرات تقلب ارزیابی شده اعمال کنند و اینگونه از بروز و این تقلب‌ها در سازمان‌های مختلف پیشگیری کنند. این واکنش‌های پیشگیری از تقلب‌های مالی عبارتند از:
- معلوم ساختن نحوه هدایت کلی عملیات حسابرسی و تاثیر آن بر افراد زیر مجموعه
- تعیین نادیده گرفتن کنترل‌ها توسط مدیریت و مشخص کردن تبعات این بی‌اهمیتی
- نظارت بسیار وسیع بر کلیه اعمال کارکنان و به کار گماشتن کارکنان با تجربه و متعهد به اصول اخلاقی
- مشخص‌سازی کامل و بی‌شائبه روند به کار گماری کارکنان در بخش‌های مختلف سازمان
- اعمال معیار منصفانه در ارائه گزارش‌های حسابداری
- لزوم انتقال صورت‌های مالی جهت نمایش منصفانه وضعیت‌های مالی، جریان وجوه نقد و عملیات مالی
بر اساس استانداردهای جدید کشف تقلب در صورت های مالی، حسابرسان بایستی به طور کامل خط مشی‌های موسسات و سازمان‌ها را مشخص سازند و سپس سازگاری این خط مشی‌ها را با روندهای درآمدی، کسب سود، عواید حاصل از فروش و نحوه تولید کالاها و خدمات را بررسی کرده و میزان انحراف و کشف تقلب در صورت های مالی را معلوم سازند.
اموزش نزدیک به این موضوع: کارگاه تهیه صورت های مالی
