تنخواه گردان در حسابداری و اصول مدیریتی آن چیست؟
Imprest Funds یا تنخواه گردان وجه نقد است که برای سهولت در کار و انجام امور روزمره و پرداخت هزینه های جزئی شرکت ها و موسسات نگهداری می شود. این وجه تنخواه یا همان تنخواه گردان است که به یکی از پرسنل شرکت تحویل داده می شود. این شخص که معمولا مامور خرید شرکت یا موسسه مورد نظر است موظف است همه مدارک مثبته مبنی بر پرداخت که به صورت رسید، فاکتور یا قبض مربوطه را نزد خود نگه دارد.
حتی اگر هزینه بسیار اندکی هم پرداخت می شود وی باید مدارک آن را نزد خود نگه دارد، چرا که در پایان دوره مالی همین هزینه های جزئی در تعداد بالا با هم دیگر جمع می شوند و هزینه زیادی را تشکیل می دهند. همه هزینه هایی که توسط تنخواه گردان از حساب تنخواه انجام می شود باید با اسناد واضح و رسمی به حسابداری مجموعه تحویل داده شود. اسناد آن هم باید ثبت زمان پرداخت و هزینه پرداختی همراه باشند.
رسیدهای تنخواه بعد از ثبت و تحویل به حسابداری باید توسط مدیریت بخش حسابداری و مدیر تنخواه امضا شود و بهتر است در بایگانی شرکت در بخش حساب تنخواه نگهداری شود. به یاد داشته باشید که تنخواه باید در حسابی قرار بگیرد که به ثبت حسابداری شرکتی رسیده باشد.
تنخواه دار باید فردی مورد اعتماد و صادق باشد و بهتر است مورد تایید هیئت مدیره مجموعه نیز قرار گرفته باشد. نکته مهم در مورد تنخواه این است که منابع مالی موجود در حساب تنخواه تنها باید برای امورات مالی مربوط به شرکت مورد استفاده قرار گیرد و به هیچ وجه نباید برای منافع شخصی از آن استفاده کرد. معمولا در موسسات و شرکت های بزرگ شغل تنخواه دار یک شغل بسیار مهم و حساس شناخته می شود.
اهداف تنخواه حسابداری چیست؟
- پرداخت آسان و سریع هزینه ها: با استفاده از تنخواه هزینه های جاری و جزئی شرکت با سرعت و دقت بیشتری انجام می شود، اما فقط همین نیست، در برخی شرایط می توان از تنخواه برای پرداخت هزینه های مهم و ضروری که امکان دسترسی به امکانات بانکی برای پرداخت آن ها وجود ندارد استفاده کرد.
- کاهش حجم عملیات های حسابداری: استفاده از تنخواه برای پرداخت باعث کاهش حجم عملیات های پرداخت و در پی آن کاهش حجم عملیات حسابداری در یک مجموعه می شود. هر چه پرداخت های یک شرکت به سمت پرداخت های بانکی یا صندوق شرکت پیش برود سرعت در پرداخت کاهش پیدا می کند و عملیات حسابداری را در شرکت طولانی تر و پیچیده تر می کند، اما پرداخت بخشی از هزینه ها با استفاده از تنخواه برای پرداخت از این فشار می کاهد.
- کنترل وجوه نقد مجموعه: کنترل وجود نقد برای هزینه های جزئی و نقدی شرکت، خود امری مهم است که مدیریت آن با استفاده از حساب تنخواه گردان بسیار آسان می شود.
انواع تنخواه گردان
به کسی که وظیفه انجام امور تنخواه گردانی را به عهده می گیرد تنخواه دار می گویند. وظایف تنخواه دار معمولا در هر شرکت بر اساس سیاست های داخلی شرکت به چند دسته تقسیم می شود. تنخواه گردان متغیر، تنخواه گردان ثابت، تنخواه گردان نقدی، تنخواه گردان تعهدی، تنخواه گردان اصلی و تنخواه گردان فرعی برخی از مهمترین انواع تنخواه گردان هستند. در ادامه توضیحی کوتاه در مورد مهمترین آن ها ارائه می کنیم.
تنخواه گردان ثابت
در تنخواه گردان ثابت با توجه به نیازهای شرکت هر ماه با تایید مدیر امور مالی مبلغی مشخص برای هزینه های شرکت در حساب تنخواه گردان قرار می گیرد. مسئول تنخواه گردان هم باید خریدهای مرتبط با نیاز شرکت را طی زمانی مشخص به بخش حسابداری تحویل دهد. البته در پایان هر ماه یا دوره مالی مسئول تنخواه گردان باید صورت خلاصه پرداخت های ماه قبل را ارائه دهد. نکته مهم این است که در تنخواه گردان ثابت از این حساب تنخواه نباید هیچ هزینه ای به جز هزینه های مشخص شده انجام شود.
تنخواه گردان متغیر
در روش تنخواه گردان متغیر سقف مبلغی مشخص می شود این مبلغ که توسط مدیران مجموعه مشخص می شود برای هزینه های شرکت و خرید در حساب تنخواه گردان قرار می گیرد. در پایان دوره نیز تنخواه دار باید رسیدهای پرداخت و اسناد رسمی هزینه ها را با مبلغ باقیمانده تنخواه به طور برابر با مبلغ تنخواه گردان اولیه به حسابداری تحویل دهد.
چند نکته در مورد افتتاح حساب تنخواه و فرآیند پرداخت ها
قبل از افتتاح حساب تنخواه باید به چند نکته توجه شود:
- صلاحیت تنخواه گردان برای احراز مسئولیت اثبات شود.
- میزان وجهی که در اختیار تنخواه قرار می گیرد توسط هیئت مدیره تعیین شود و پرداخت یکبار انجام شود.
- در قبال پرداخت انجام شده به حساب تنخواه باید رسید معتبر دریافت شود.
- تنخواه دار باید در قبال هزینه های انجام شده از حساب فاکتور یا قبض معتبر ارائه کند.
- اسناد پرداخت که توسط تنخواه دار ارائه می شود باید به خوبی نگه داری و بایگانی شوند.
- در صورت تمایل تضمین معتبر مانند چک یا سفته از تنخواه دار دریافت شود.
رسید تنخواه و اسناد تنخواه گردان
رسید تنخواه به رسیدی گفته می شود که توسط تنخواه دار به حسابداری ارائه می شود و نشان دهنده این است که چه مبلغی هزینه شده است. مبلغ این رسید باید به صورت دقیق در فرمت عدد و حروف ذکر شود. تاریخ هزینه و طرف هزینه ای که در قبال دریافت کالا یا خدمت به آن هزینه پرداخت شده نیز باید در این رسید قید شود. در نهایت این رسید باید توسط تنخواه دار و مدیر حسابداری مجموعه امضا گردد.
البته برای اینکه رسید جنبه رسمی پیدا کند باید دارای شناسه اقتصادی، کد ملی، شناسه خریدار، تاریخ فاکتور و شماره سریال نیز باشد. در صورتی که موارد بالا موجود نباشد یا رسید دارای خدشه و پارگی باشد اعتبار رسمی ندارد و نمی تواند در بایگانی شرکت ثبت شود.
برگ پرداخت تنخواه گردان، فرم مجوز ایجاد تنخواه گردان، فهرست صورت هزینه های تنخواه گردان از اسناد مربوطه تنخواه هستند.
در این میان پیشنهاد می کنیم در صورتی که قصد دارید اطلاعات بیشتری در مورد اظهارنامه مالیاتی و نحوه تهیه و تکمیل آن بیشتر بدانید مقاله اظهارنامه مالیاتی چیست را مطالعه کنید.
رسیدگی به اسناد تنخواه گردان
در پایان ذکر این نکته مهم را فراموش نکنیم که در بعضی از مجموعه ها حساب تنخواه در پایان سال یا دوره مالی مورد نظر بسته می شود و در برخی موارد نیز مانده حساب آن به دوره بعدی منتقل می شود.
