آموزش کامل تهیه انواع صورت‌های مالی حسابداری

صورت‌های مالی یا (financial statement) گزارش‌های حسابداری درون سازمانی یا برون سازمانی هستند که اطلاعات مالی یک کسب‌وکار را ارائه می‌دهند. این صورت‌ها ابزار اصلی برای تحلیل وضعیت مالی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی هستند. در این مقاله به معرفی انواع صورت‌های مالی و نحوه تهیه آن‌ها می‌پردازیم. با جهاد دانشگاهی صنعتی شریف همراه باشید.

انواع صورت‌های مالی حسابداری

صورت‌های مالی گزارش‌هایی هستند که توسط کسب‌وکارها تهیه می‌شوند و فعالیت‌ها و وضعیت مالی شرکت را به تفصیل بیان می‌کنند. صورت‌های مالی معمولاً توسط نهادهای دولتی و حسابداران مورد حسابرسی قرار می‌گیرند تا از دقت آن‌ها اطمینان حاصل شود و برای اهداف مالیاتی، تأمین مالی یا سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار گیرند.

صورت‌های مالی پایه و اولیه کسب‌وکارهای انتفاعی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد و صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام می‌شود. نهادهای غیرانتفاعی نیز مجموعه‌ای مشابه از صورت‌های مالی را به کار می‌برند، اما این صورت‌ها نام‌های متفاوتی دارند و اطلاعات را با تفاوت‌های جزئی ارائه می‌کنند:

1. ترازنامه (Balance Sheet):

نمای کلی از دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در یک مقطع زمانی مشخص ارائه می‌دهد.

دارایی‌ها شامل وجه نقد، حساب‌های دریافتنی، موجودی کالا، تجهیزات و دارایی‌های نامشهود مانند حق ثبت اختراع است.

بدهی‌ها شامل بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، دستمزدهای پرداختنی و وام‌ها هستند.

حقوق صاحبان سهام شامل سرمایه‌گذاری سهامداران و سود انباشته شرکت است.

دارایی سازمان= بدهی+سرمایه (حقوق صاحبان سهام)

۲. صورت حساب سود و زیان (Income Statement):

عملکرد مالی شرکت را در یک بازه‌ی زمانی مشخص نشان می‌دهد و شامل درآمدها، هزینه‌ها، هزینه‌های عملیاتی، مالیات و سود خالص است. به کمک این صورت، سرمایه‌گذاران می‌توانند ارزیابی کنند که آیا شرکت در حال رشد است یا نه.

سود ویژه= درآمد دوره مالی – هزینه‌های دوره مالی

۳. صورت جریان وجوه نقد (Cash Flow Statement):

بررسی می‌کند که چگونه یک شرکت از وجوه نقد خود استفاده می‌کند و از کجا تامین مالی می‌شود. که شامل سه بخش اصلی است:

• فعالیت‌های عملیاتی: جریان‌های نقدی مرتبط با کسب‌وکار اصلی شرکت.
• فعالیت‌های سرمایه‌گذاری: شامل خرید یا فروش دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها.
• فعالیت‌های تأمین مالی: شامل دریافت وام، پرداخت بدهی و پرداخت سود سهام

۴.صورت تغییرات حقوق صاحبان سهام (Statement of Changes in Equity):

تغییرات در حقوق صاحبان سهام را در طول یک دوره نشان می‌دهد. شامل درآمد خالص، پرداخت سود سهام، و سایر تغییرات در ارزش حقوق صاحبان سهام است.

بیش‌تر بخوانید: حسابداری مالی چیست؟

روش‌های تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی

تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی فرایندی است که از طریق آن وضعیت مالی و عملکرد یک شرکت بررسی می‌شود تا تصمیمات آگاهانه‌ای درباره‌ی سرمایه‌گذاری، تأمین مالی یا مدیریت آن اتخاذ شود. این تحلیل معمولاً شامل بررسی ترازنامه، صورت سود و زیان، و صورت جریان وجوه نقد با استفاده از نسبت‌های مالی و روش‌های تحلیلی مختلف است.

۱. تحلیل افقی (Horizontal Analysis)

• در این روش، داده‌های مالی شرکت طی چند دوره‌ی مالی بررسی و مقایسه می‌شوند.
• تغییرات سالانه در هر یک از اقلام مالی به‌صورت درصدی محاسبه می‌شود تا روند رشد یا کاهش مشخص گردد.

۲. تحلیل عمودی (Vertical Analysis)

• در این روش، هر قلم مالی در مقایسه با یک رقم کلیدی (مثلاً فروش در صورت سود و زیان یا دارایی‌ها در ترازنامه) به‌صورت درصدی بیان می‌شود.
• این روش برای مقایسه‌ی شرکت‌های مختلف یا تحلیل ساختار هزینه‌های یک شرکت مفید است.

۳. تحلیل نسبت‌های مالی (Financial Ratios Analysis)

• نسبت‌های مالی از مقایسه‌ی داده‌های مختلف صورت‌های مالی به دست می‌آیند و اطلاعات دقیقی درباره‌ی عملکرد، نقدینگی و سودآوری شرکت ارائه می‌دهند.

برای آشنایی بیش‌تر با انواع نسبت‌های مالی مقاله نسبت‌های مالی چیست را بخوانید.

آموزش تهیه صورت‌های مالی 

تهیه صورت‌های مالی نیازمند رعایت استانداردهای حسابداری و دقت در ثبت اطلاعات مالی است. در ادامه مراحل کلی تهیه هر یک از صورت‌های مالی را بررسی می‌کنیم:

1. جمع‌آوری اطلاعات مالی: ابتدا باید تمام داده‌های مالی مربوط به درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها و بدهی‌ها جمع‌آوری و طبقه‌بندی شوند.
2. تهیه تراز آزمایشی: این گزارش اولیه شامل مانده حساب‌های دفتر کل است و صحت اطلاعات مالی را بررسی می‌کند.
3. تنظیم صورت سود و زیان: اطلاعات مربوط به درآمدها و هزینه‌ها را مشخص کرده و سود یا زیان خالص دوره محاسبه می‌شود.
4. تهیه ترازنامه: دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام بر اساس استانداردهای حسابداری ثبت و تنظیم می‌شوند.
5. محاسبه جریان وجوه نقد: تمامی معاملات نقدی در طول دوره تجزیه و تحلیل شده و گزارش جریان نقدینگی تهیه می‌شود.
6. بررسی و تایید نهایی: پس از تنظیم تمامی صورت‌های مالی، آن‌ها باید بررسی و تأیید شوند تا از صحت اطلاعات و انطباق با استانداردهای حسابداری اطمینان حاصل شود.

اهمیت استفاده از روش‌های جدید در تهیه صورت‌های مالی

با پیشرفت فناوری و توسعه نرم‌افزارهای حسابداری، تهیه صورت‌های مالی ساده‌تر و دقیق‌تر شده است. استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری و هوش مصنوعی در پردازش اطلاعات مالی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا گزارش‌های مالی خود را سریع‌تر و بدون خطا تهیه کنند. همچنین، استانداردهای حسابداری بین‌المللی مانند IFRS باعث افزایش شفافیت و مقایسه‌پذیری گزارش‌های مالی در سطح جهانی شده است.

نتیجه‌گیری

تهیه صورت‌های مالی یکی از مهم‌ترین فرآیندهای حسابداری است که به تحلیل وضعیت مالی و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی کمک می‌کند. با استفاده از روش‌های جدید و نرم‌افزارهای حسابداری، می‌توان این فرآیند را بهینه‌تر و دقیق‌تر انجام داد. رعایت استانداردهای حسابداری و دقت در ثبت اطلاعات مالی از عوامل کلیدی در تهیه گزارش‌های مالی معتبر و دقیق محسوب می‌شود.
جهاد دانشگاهی صنعتی شریف در دپارتمان حسابداری و مالی  به برگزاری کارگاه تهیه صورت‌های مالی پرداخته و از مباحث نظری در خصوص گزارش مالی شروع شده و در نهایت به انجام پروژه عملی توسط فراگیران ‌با راهنمایی مدرس خواهیم پرداخت.

سوالات متداول

۱. چرا تهیه صورت‌های مالی برای کسب‌وکارها ضروری است؟

صورت‌های مالی به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا وضعیت مالی، میزان سودآوری و نقدینگی خود را بررسی کنند. همچنین، این گزارش‌ها برای سرمایه‌گذاران، وام‌دهندگان و نهادهای نظارتی اهمیت دارند، زیرا نشان‌دهنده عملکرد مالی شرکت و قابلیت پرداخت بدهی‌ها هستند.

۲. تفاوت بین صورت سود و زیان و ترازنامه چیست؟

صورت سود و زیان عملکرد مالی شرکت را در یک دوره زمانی مشخص (مثلاً یک سال) نشان می‌دهد و شامل اطلاعاتی درباره درآمدها، هزینه‌ها و سود یا زیان خالص است در حالیکه ترازنامه وضعیت مالی شرکت را در یک مقطع زمانی خاص (مثلاً پایان سال مالی) نشان می‌دهد و شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام است.

۳. چه استانداردهایی برای تهیه صورت‌های مالی وجود دارد؟

صورت‌های مالی بر اساس اصول حسابداری پذیرفته‌شده عمومی (GAAP) در ایالات متحده یا استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) در سطح جهانی تهیه می‌شوند. این استانداردها تضمین می‌کنند که اطلاعات مالی شفاف، دقیق و قابل مقایسه باشند.