صورت وضعیت پیمانکاری چیست؟ + انواع صورت وضعیت نویسی و نحوه رسیدگی

در دنیای پیچیده پروژه‌های عمرانی، صورت وضعیت به مشابه قطب‌نما عمل می‌کند و مسیر را برای نظارت دقیق، مدیریت هزینه‌ها و تسویه حساب شفاف هموار می‌سازد. صورت وضعیت در واقع سندی است که تکلیف هزینه‌های  مستقیم و غیر‌مستقیم پروژه را در یک مقطع زمانی مشخص، تعیین می‌کند و مثل پلی بین کارفرما و پیمانکار عمل می‌کند. با دپارتمان مهندسی عمران و معماری جهاد دانشگاهی صنعتی شریف همراه باشید تا در مورد انواع صورت وضعیت، نحوه صورت وضعیت نویسی و نقش کارشناس فنی در نوشتن صورت وضعیت را باهم بررسی کنیم.

اهمیت صورت وضعیت در پروژه‌های عمرانی

اهمیت صورت وضعیت نویسی در پروژه‌های عمرانی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

نظارت دقیق بر پیشرفت پروژه: صورت وضعیت در پروژه‌های عمرانی مثل نقشه راه عمل می‌کند. با بررسی صورت وضعیت موقت کارفرما و ناظر پروژه می‌توانند بر روند فیزیکی و ریالی پروژه نظارت دقیق داشته باشند.

کنترل هزینه‌ها: صورت وضعیت‌ ابزاری کارآمد برای برآورد دقیق هزینه‌های پروژه است.

حل اختلافات احتمالی: در صورت بروز اختلاف میان پیمانکار و کارفرما، صورت وضعیت به عنوان سندی معتبر جهت اثبات صحت ادعاهای طرفین مورد استناد قرار می‌گیرد. این امر به حل و فصل سریع‌تر اختلافات و جلوگیری از بروز تنش در روابط طرفین کمک می‌کند.

ارزیابی عملکرد پیمانکار: این سند با ارائه اطلاعاتی در خصوص میزان پیشرفت کار در هر بازه زمانی، مبنای مناسبی برای ارزیابی عملکرد پیمانکار خواهد بود.

انواع صورت وضعیت و نحوه رسیدگی به آن‌ها را بشناسید!

با توجه به ماهیت و زمان ارائه، صورت وضعیت‌ها به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه به بررسی آنها و نحوه رسیدگی به هر کدام می‌پردازیم:

1. صورت وضعیت موقت

این صورت وضعیت معمولا به صورت ماهانینه تهیه شده و در آن هزینه کلیه کارهای انجام شده مثل: هزینه مصالح پای کار و تدارکات تهیه شده از شروع پروژه تا پایان تاریخ صورت وضعیت ذکر می‌شود. گزارش این صورت وضعیت اهمیت زیادی دارد، تا از تاخیر پرداخت‌ها جلوگیری شود.

نحوه رسیدگی: پیمانکار موظف است صورت وضعیت موقت را در موعد مقرر و مطابق با فرمت‌های استاندارد به کارفرما ارائه دهد. کارفرما پس از دریافت صورت وضعیت، نسبت به انجام بررسی‌های اولیه و ارجاع آن به کارشناس دفتر فنی اقدام می‌کند. کارشناس دفتر فنی با بررسی دقیق آیتم‌های کاری، محاسبات، اسناد و مدارک ارائه شده، گزارش کاملی از یافته‌ها و نظرات خود را تهیه می‌کند. در نهایت، با برگزاری جلسه رسیدگی و توافق طرفین، صورت وضعیت موقت تأیید یا اصلاح و نهایی می‌شود.

2. صورت وضعیت ماقبل قطعی

 پس از اتمام عملیات اجرایی پروژه، پیمانکار نسبت به تنظیم صورت وضعیت ماقبل قطعی اقدام می‌کند. در این سند، تمامی کارهای انجام شده به طور کامل و با جزئیات درج می‌شوند و پس از تأیید توسط کارفرما، مبنای صدور صورت وضعیت قطعی خواهد بود.

نحوه رسیدگی: فرآیند رسیدگی به صورت وضعیت ماقبل قطعی مشابه صورت وضعیت موقت است، با این تفاوت که در این مرحله، تطابق نهایی عملیات انجام شده با اسناد و نقشه‌های پروژه نیز به دقت بررسی می‌شود. پس از تایید نهایی صورت وضعیت ماقبل قطعی، مبنای صدور صورت وضعیت قطعی خواهد بود.

3. صورت وضعیت قطعی

صورت وضعیت قطعی در پایان کار با ارائه مستندات تنظیم خواهد شد. این آخرین صورت وضعیتی است که توسط پیمانکار به کارفرما ارائه داده می‌شود و هر اشتباه و خطای جزئی در این صورت وضعیت خسارات جبران ناپذیری را به همراه دارد.

نحوه رسیدگی: پس از تایید صورت وضعیت ماقبل قطعی، کارفرما نسبت به صدور صورت وضعیت قطعی اقدام می‌کند. در صورت وضعیت قطعی، علاوه بر موارد درج شده در صورت وضعیت‌های قبلی، کسورات قانونی (مانند مالیات، بیمه) و علی‌الحساب‌های پرداختی قبلی نیز لحاظ می‌شوند. پس از ارائه صورت وضعیت قطعی به پیمانکار، در صورت عدم وجود ایراد یا اعتراض، طرفین نسبت به امضای آن اقدام می‌کنند.

مطالعه بیشتر: صورت وضعیت چیست؟

چه مواردی در صورت وضعیت ذکر می‌شود؟

لازمه نوشتن صورت وضعیت ذکر برخی از موارد است که شامل:

• شناسه

این شناسه در صفحه اول صورت وضعیت قرار می‌گیرد و شامل موضوع پیمان، تاریخ و مدت پیمان، مشخصات پیمانکار، مشخصات مشاور و تمامی مفاد توافق شده در قرارداد می‌شود.

• ریز متره

مهندس مترور وظیفه دارد، جزئیات تمامی فعالیت‌های انجام شده را در صورت وضعیت ذکر کند. به عبارتی ریز به ریز کارهای انجام شده در پروژه باید به صورت فایلی با عنوان ریز متره ذخیره شود.

• خلاصه متر 

خلاصه متره فایلی است که از ریز متره استخراج می‌شود. در واقع این فایل خلاصه‌ای از مقادیر ریز متره می‌باشد.

• مستندات

مستندات یکی مهم‌ترین موارد در نوشتن صورت وضعیت پیمانکاری است که شامل صورتجلسه‌ها، دستورات کارها و ابلاغیه‌های دریافت شده از کارفرما به عنوان مستند در این قسمت درج میشوند.

•  ریز مالی

پس از برآورد ریز متره و خلاصه متره نوبت تهیه ریز مالی است. در واقع ریز مالی مربوط به صورت وضعیت‌های قطعی است و توضیح کامل و جامعی از هزینه هایی است، که از ابتدای پروژه صورت گرفته.

• اقلام فاکتوری

پیمانکار موظف است در صورت انجام هرگونه کار فاکتوری، مشخصات کامل آن را به همراه فاکتور مربوطه در صورت وضعیت ارائه دهد. در این بخش از صورت وضعیت، شرح مختصری از کار انجام شده، واحد آن، مقدار و فاکتور ارائه شده قید می‌شود.

•   خلاصه مالی کل یا روکش مالی

 بر اساس ریز مالی تهیه می‌شود و شامل خلاصه ای از برآوردهای مالی پروژه است.

مطالعه بیشتر: بازار کار مهندسی عمران در ایران چگونه است؟

نقش کارشناس دفتر فنی در صورت وضعیت نویسی پیمانکاری:

کارشناس دفتر فنی به عنوان یکی از ارکان اصلی در فرآیند تنظیم و رسیدگی به صورت وضعیت پیمانکاری، وظایف و نقش‌های متعددی را ایفا می‌کند که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم:

جمع‌آوری اطلاعات و مستندات:

اولین قدم در نوشتن صورت وضعیت، جمع‌آوری دقیق اطلاعات و مستندات مربوط به عملیات انجام شده در پروژه است. کارشناس دفتر فنی موظف است با حضور در کارگاه و بررسی میدانی، نسبت به جمع‌آوری این اطلاعات اقدام نماید.

محاسبه و تنظیم صورت وضعیت:

پس از جمع‌آوری اطلاعات و مستندات، کارشناس دفتر فنی باید نسبت به محاسبه و تنظیم صورت وضعیت به طور دقیق و صحیح اقدام نماید. برای آشنایی کامل با این مرحله می‌توانید به صفحه آموزش دوره جامع متره و برآورد و صورت وضعیت نویسی سر بزنید.

بررسی و تایید صورت وضعیت:

پس از تنظیم اولیه صورت وضعیت، کارشناس دفتر فنی موظف است نسبت به بررسی دقیق و موشکافانه آن اقدام نماید. در این مرحله، موارد زیر باید مورد بررسی قرار گیرد:

• صحت و انطباق اطلاعات با مستندات: صحت و انطباق اطلاعات درج شده در صورت وضعیت با اسناد و مدارک جمع‌آوری شده باید به طور دقیق بررسی شود.
• دقت در محاسبات: کلیه محاسبات انجام شده در صورت وضعیت باید از نظر ریاضی و منطقی مورد بررسی قرار گیرد.
• انطباق با مفاد قرارداد: انطباق آیتم‌های کاری درج شده در صورت وضعیت با مفاد قرارداد و تعهدات پیمانکار باید بررسی شود.

برای آشنایی کامل با وظایف کارشناس دفتر فنی می‌توانیدبه مقاله شرح وظایف دفتر فنی پروژه مراجعه کنید و به طور کامل با وظایف کارشناس دفتر فنی آشنا شوید.

سخن پایانی

صورت وضعیت به عنوان یکی از اسناد کلیدی در پروژه‌های عمرانی، نقشی حیاتی در نظم‌بخشی به امور مالی، کنترل هزینه‌ها، حل اختلافات احتمالی و ارزیابی عملکرد پیمانکار ایفا می‌کند. لذا توجه به این سند ارزشمند و دقت در تهیه و ارائه آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. با اتکا به صورت وضعیت، می‌توان مسیر اجرای پروژه را به طور صحیح طی کرد و از بروز چالش‌ها و موانع احتمالی جلوگیری نمود.

با شرکت در دوره‌هاي کارشناس دفتر فني با تمامي وظايف يك كارشناس دفتر فني به طور کامل و به صورت پروژه محور آشنا خواهید شد. براي کسب اطلاعات بيش‌تر مي‌توانيد به صفحه دوره کارشناس حرفه ای دفتر فنی پروژه یا دوره جامع متره و برآورد و صورت وضعیت نویسی مراجعه کنید و يا برای دريافت مشاوره رايگان با کارشناسان ما تماس بگيريد.